Xã hội hóa xuất bản là chủ trương lớn của nhà nước, kêu gọi các nguồn lực xã hội tham gia phát triển ngành xuất bản trong nước và làm phong phú thị trường xuất bản phẩm. Trên thực tế, trải qua 7 năm thực hiện (tính từ khi Luật Xuất bản năm 2004 có hiệu lực), xã hội hóa xuất bản thông qua hình thức liên kết đã làm thay đổi diện mạo ngành xuất bản trong nước, đem đến không ít thành tựu và cũng từng đó tai tiếng, sai lầm gây phẫn nộ dư luận.
- Trách nhiệm xuất bản gắn với chất lượng sách
Hiện nay cả nước có 60 nhà xuất bản (NXB) đang hoạt động, thực hiện mỗi năm hơn 22.000 cuốn sách với trên 265 triệu bản in. Trong đó, tính trung bình số sách liên kết xuất bản chiếm khoảng 51%, cá biệt có nhiều NXB số sách liên kết chiếm 90% - 100% số sách xuất bản.
Nhìn vào con số thống kê ở trên có thể thấy rõ tầm quan trọng của xã hội hóa công tác xuất bản hiện nay. Không chỉ chiếm tỷ lệ lớn về số lượng sách, xã hội hóa xuất bản còn góp phần không nhỏ vào quá trình chuyên nghiệp hóa xuất bản. Đã qua rồi thời bạn đọc mòn mỏi chờ đợi những ấn phẩm hay của thế giới về đến Việt Nam.
Ngày nay với sự nhanh nhạy của các nhà làm sách tư nhân, nhiều tác phẩm hay, nổi tiếng thế giới có thể đến tay bạn đọc trong nước gần như cùng lúc với thế giới như các sự kiện sách Harry Potter, Chạng vạng… Chất lượng sách cũng được nâng lên rất cao do các đơn vị làm sách tư nhân rất quan tâm đến công tác dịch thuật, biên tập, trình bày để giữ uy tín và thương hiệu...  |
| Sách ra mắt với sự tham dự của người nổi tiếng, một hoạt động văn hóa đặc sắc đã trở nên quen thuộc trong xã hội hóa xuất bản. |
Thậm chí, không chỉ chú trọng về bản thân tác phẩm mà các nhà làm sách tư nhân còn quan tâm đến cả những vấn đề xung quanh tác phẩm như các hoạt động quảng bá, phát hành, đặc biệt việc quảng bá còn được nâng tầm khi các đơn vị đã chủ động mời các tác giả thế giới sang Việt Nam giao lưu với bạn đọc nhằm giới thiệu sách như các trường hợp của nhà văn Pháp Marc Levy, cựu binh James G.Zumwalt, tỷ phú Vikrom Kromadit, kỷ lục gia thế giới Eran Katz…
Các đơn vị làm sách ngày càng phát triển với chiều hướng chuyên môn hóa cao, hiện nay nhiều tên tuổi làm sách đã quen thuộc với bạn đọc như Nhã Nam với dòng sách văn học dịch, DongA books với mảng sách văn học trong nước, Trí Việt cùng dòng sách dạy làm người, Phan Thị nổi bật truyện tranh thiếu nhi… Việc đi vào chuyên sâu góp phần nâng cao chất lượng các tác phẩm do các đơn vị có điều kiện tập trung nhân lực, vật lực vào dòng sách sở trường của mình.
Một trong những thành tựu quan trọng nhất của xã hội hóa xuất bản được ghi nhận chính là vấn đề bản quyền. Sau Công ước Berne, phần lớn đơn vị xuất bản nhà nước bối rối, chậm chạp với vấn đề quyền sở hữu trí tuệ. Ngay lúc đó, các đơn vị làm sách tư nhân đã nhanh nhạy nắm bắt thời cơ, tiến hành thương lượng bản quyền, tạo cơ sở cho thị trường sách dần ổn định trở lại sau giai đoạn bỡ ngỡ ban đầu khi đất nước hội nhập với thế giới.
- Mặt trái của việc liên kết xuất bản
Không thể phủ nhận vai trò tích cực của xã hội hóa xuất bản nhưng như một tấm huân chương luôn có mặt trái của nó, xã hội hóa xuất bản ở nước ta cũng dần bộc lộ những ảnh hưởng tiêu cực, đôi khi gây ra những hậu quả nặng nề.
Thời gian gần đây, bạn đọc cả nước liên tục gặp phải những sự cố xuất bản có chiều hướng tiêu cực. Từ vụ xuất bản những tác phẩm của các tác giả phản động trước 1975 đến việc xuất hiện những tác phẩm bóp méo lịch sử như trường hợp cuốn “Tột đỉnh tình yêu” của nhà văn Lê Thúy Ái hay cuốn “Sợi xích” của Lê Kiều Như… Những giọt nước tràn ly này khiến một lần nữa dư luận đặt câu hỏi: “Vì sao những sản phẩm tai hại đó lại có thể xuất hiện trên thị trường sách?”.
 |
| Các tác giả quốc tế đến quảng bá sách ở Việt Nam dưới sự giúp đỡ của các nhà làm sách tư nhân. |
Câu trả lời đơn giản nhất có thể nhận thấy ngay ở con số thống kê đã nói ở trên. Sách liên kết chiếm đến 51% số sách xuất bản, thậm chí có nơi lên đến 100% số sách mà một đơn vị xuất bản thực hiện. Điều này có nghĩa là các đơn vị làm sách tư nhân có ảnh hưởng ít nhất đến một nửa hoạt động của các đơn vị xuất bản, thậm chí có nơi liên kết với tư nhân trở thành nguồn sống duy nhất của NXB (tức NXB đã bị tư nhân thao túng vì nồi cơm của cán bộ, công nhân viên).
Trong nền kinh tế thị trường, lợi nhuận luôn có một vị trí quan trọng đối với các đơn vị kinh doanh. Các nhà làm sách tư nhân cũng thế, khi họ phải tìm mọi cách nắm bắt nhu cầu thị trường để cung cấp những sản phẩm mà bạn đọc đang mong muốn. Người làm sách sẽ thực hiện mọi yêu cầu của thượng đế dù đôi khi những yêu cầu đó không hướng tới chân - thiện - mỹ.
Và một số NXB, vì lý do doanh thu đã tiếp tay cho các nhà làm sách. Ông Nguyễn Kiểm, Cục trưởng Cục Xuất bản, từng thừa nhận: “Nhiều trường hợp biên tập viên cắt bỏ, nhưng cuối cùng NXB vẫn đưa nội dung đó vào ấn phẩm, bởi bên liên kết bảo rằng có nội dung đó mới bán được sách”.
Không những thế, nhiều NXB chỉ làm nhiệm vụ cấp phép còn lại khoán trắng tất cả khâu làm sách cho tư nhân. Thứ trưởng Bộ TT-TT Đỗ Quý Doãn cho biết: “Thậm chí có NXB không hề biết đứa con liên kết của mình như thế nào…”. Với khâu quản lý như thế, việc liên tục xuất hiện những tác phẩm chất lượng kém, thậm chí vi phạm pháp luật, là điều dễ hiểu.
Tuy nhiên, điều đáng lo âu nhất là trong tình hình hiện nay, tình trạng tư nhân thao túng các NXB đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Xã hội hóa xuất bản đang dần nghiêng về hướng tiêu cực và nếu không kịp thời có biện pháp hữu hiệu chấn chỉnh, thì một chủ trương đúng đắn của nhà nước sẽ mất hiệu quả, biến thành gánh nặng cho xã hội.
TƯỜNG VY
Theo SGGP
0 nhận xét